Esej – Kiril Ševčenko

Savremeni student ili apsolvent koji odluči da napiše diplomski rad ili disertaciju na temu rusko-srpskih naučnih odnosa krajem 20. i početkom 21. veka moraće da posveti posebno veoma obimno poglavlje delatnosti poznatog srpskog naučnika, profesora i doktora sociologije Zorana Miloševića, vodećeg istraživača i jedan od dugogodišnjih rukovodilaca Instituta za političke studije u Beogradu.

Zahvaljujući višestranoj i plodnoj delatnosti profesora Miloševića, koji uspešno kombinuje sposobnost stalnog naučnog istraživanja i izuzetnog organizacionog talenta, poslednjih decenija realizovan je veliki broj akademskih i izdavačkih projekata koji su od ogromnog naučnog i praktičnog značaja za Srbiju, Rusiju i druge slovenske države. Kao naučnik-humanista širokog enciklopedijskog profila i priznati stručnjak u redu humanističkih nauka, profesor Milošević je u svojim radovima posvetio i posvećuje pažnju najproblematičnijim aspektima istorije, kulture i današnjeg položaja Srbije i drugih slovenskih država.

Etnokonfesionalni, etnokulturološki, lingvistički i crkveno-istorijski aspekti prošlosti i sadašnjosti slovenskih naroda posebno su zanimali i zanimaju profesora Miloševića, što pomaže da se identifikuju i sagledaju osnovni uzroci mnogih savremenih kataklizmi. Da bi stekao veću akademsku slobodu u rešavanju najtežih i najbolnijih problema, profesor Milošević je osnovao privatni Centar za akademsku reč u Šapcu, koji je ubrzo postao autoritativna naučna i izdavačka struktura u Srbiji.

Među najpoznatijim i najrezonantnijim međunarodnim akademskim projektima Zorana Miloševića u poslednjoj deceniji, realizovanim u okviru aktivnosti Centra akademske  reči, je i izdavanje zbornika „Srbija i Evroazijska unija”[1], gde se, uzimajući u obzir široki međunarodni i istorijski kontekst, analizira odnos javnosti i elita niza balkanskih zemalja prema evroazijskim integracijama; objavljivanje zbornika „Ukrajinsko pitanje danas”[2], čiji su autori, analizirajući nastanak, uzroke i moguće posledice ukrajinske krize 2014. godine, došli do veoma razočaravajućih zaključaka i prognoza, koji su se u izvesnoj meri kasnije i potvrdili; kao i zbornika „Anatomija rumunske politike”[3] koji otkriva geopolitičke korene i spoljnopolitičke aspekte stvaranja rumunske države sredinom 19. veka.

Kao vodeći istraživač i jedan od dugogodišnjih rukovodilaca Instituta za političke studije u Beogradu, profesor Milošević je inicirao objavljivanje takvih fundamentalnih akademskih radova, zapravo kolektivnih monografija, koje su dobile široko priznanje međunarodne naučne zajednice, kao što su „Pravoslavlje i identitet slovenskih naroda”[4], „Politička istorija Slovena”[5], „Jezik i identitet. Jezik, književnost i slovenski identiteti u periodu 18 – 21. veka”[6], kao i „Svetost i duh vremena”[7]. Jedna od poslednjih kolektivnih monografija fundamentalne prirode, koju je inicirao profesor Milošević, bila je „Istorija kao instrument geopolitike”,[8] posvećena trenutno izuzetno aktuelnoj temi korišćenja istorijske prošlosti kao oruđa za legitimizaciju aktuelne politike, što se jasno manifestuje u politici istorijskog pamćenja, koju tako aktivno i genijalno sprovode elite savremenih država. Svi navedeni zbornici sadrže članke naučnika iz Srbije, Bosne, Bugarske i drugih balkanskih država, kao i iz Rusije, Belorusije, Ukrajine, Slovačke i Poljske i predstavljaju dragocen doprinos razumevanju aktuelnih političkih, etnokulturnih i etnokonfesionalnih procesa u svetu, sve više predosećajući zlokobnu sudbinu slovenskih naroda.

Važan doprinos profesora Miloševića razvoju međuslovenske akademske saradnje je objavljivanje naučnih radova ruskih i beloruskih naučnika na srpskom jeziku, koje je on pokrenuo i organizovao. Dakle, isključivo zahvaljujući naporima profesora Miloševića, široj srpskoj javnosti su predstavljeni brojni naučni radovi poznatog beloruskog naučnika-slaviste, profesora Beloruskog državnog univerziteta i akademika Srpske akademije nauka I. A. Čarote[9], kao i monografija ruskog istoričara-slaviste K. V. Ševčenka, posvećena nacionalnom pokretu Lužičkih Srba u Nemačkoj 1945-1948.[10]

***

Zbornik ponuđen čitaocu, koji predstavlja pogled srpskog naučnika-patriote na savremene geopolitičke procese u svetu, obuhvata samo mali deo radova profesora Miloševića o najznačajnijim i istovremeno malo poznatim temama ruskoj čitalačkoj javnosti.

„Pogled sa Balkana” je dragocen ne samo zato što srpski naučnik identifikuje i analizira probleme koji su praktično nepoznati ili malo poznati širokoj ruskoj publici, već i zbog toga što je Srbija tradicionalno delovala kao zemlja pionir, čije je tragično istorijsko iskustvo ubrzo doživela i Rusija, što se najviše ispoljilo uoči i tokom Prvog i Drugog svetskog rata. Kako se nalazila na civilizacijskoj granici i prva iskusila agresivni nalet raznih evropskih rajhova – od Prvog, Drugog i nacističkog Trećeg rajha do sadašnjeg ultraliberalnog Četvrtog evrorajha – Srbija je stekla gorko, ali vredno, jedinstveno i poučno iskustvo saznanja šta je zapravo zapadna civilizacija i njen pravi odnos prema pravoslavnim slovenskim narodima. Iz tog razloga je poznavanje slovenske, pre svega srpske, tačke gledišta na aktuelna dešavanja posebno važno za rusku javnost, koja često ima veoma nejasne predstave o problemima koji su Srbima očigledni. „Svetom ne vladaju kraljevi i carevi. Svetom vladaju znaci i simboli”, verovali su mudri Konfučije i njegovi brojni sledbenici u Drevnoj Kini. Nije, dakle, slučajno što su stari Kinezi bili itekako svesni važnosti „ispravljanja imena”, odnosno dovođenja pojmova i termina u sklad sa realnošću koja se brzo menja. Konceptualni aparat i sistem slika koje je predložio profesor Milošević su veoma efikasni za razumevanje savremenih političkih i socio-kulturnih procesa i trebalo bi da budu usvojeni od strane humanističkih nauka u Rusiji, drugim zemljama postsovjetskog prostora i istočne Evrope, efikasno savladani, a mentalno i duhovno kolonizovani od strane današnjeg globalnog Četvrtog Rajha.

U međuvremenu, kako su sa ironijom primetili neki pronicljivi ruski publicisti s kraja 19. i početka 20. veka, rusku liberalnu i skoro liberalnu javnost više zanima italijanski parlament nego položaj slovenskih naroda srodnih i geografski bliskih Rusiji.[11] Još ranije, sredinom 19. veka poznati beloruski etnograf P. Špilevski se žalio što se ruska obrazovana javnost ne interesuje za „rođenu Belorusiju”, već za „verovanja Starih Grka i Rimljana”.[12] Ove izjave, date pre više od jednog veka, nisu izgubile na aktuelnosti ni u današnje vreme. Zapravo, ovo je jedan od značajnih razloga za zaglušujuće humanitarne neuspehe sadašnje Ruske Federacije širom postsovjetskog prostora.

Među člancima profesora Miloševića koji su uvršteni u ovu knjigu izdvaja se njegova višestruka studija o geopolitičkom značaju Rumunije. Kako srpski naučnik ubedljivo pokazuje, rumunska država, stvorena sistematskim i doslednim sociokulturnim inženjeringom pod direktnom kontrolom niza zapadnih sila, bila je pozvana da igra ulogu tampona, svojevrsnog proširenog sanitarnog kordona, koji sprečava direktnu teritorijalnu povezanost Rusije i Srbije. Vredan i praktično nepoznat ruskoj publici je autorov podatak o posebnoj ulozi Unijatske crkve u procesu rumunizacije lokalnih Slovena i u usađivanju veštačkog rumunskog identiteta među starosedelačkim stanovništvom istorijskih podunavskih kneževina, čije je obeležje u početku bila čista slovenofobija i rusofobija.

Članak u ovoj zbirci koji prati tragičan proces nestanka Srba kao rezultat različitih sociokulturnih tehnologija i etnolingvističkih eksperimenata, svakako će biti od velikog interesa za ruskog čitaoca. Istovremeno, profesor Milošević aktivno koristi radove srpskog naučnika M. Milojevića, praktično nepoznatog u Rusiji, koji je stvarao u drugoj polovini 19. veka i bio učenik poznatog ruskog naučnika-slaviste, profesora Moskovskog univerziteta O. M. Bodjanskog.

Od ogromnog značaja je istraživanje profesora Miloševića o geopolitičkom poreklu i osnovnim uzrocima ukrajinske krize 2014. godine. Napisan u jeku tragičnih događaja 2014. godine, članak srpskog naučnika skreće posebnu pažnju na duboku umešanost ne samo američke i britanske, već i izraelske elite i obaveštajnih agencija u izgradnju i kasniji razvoj ukrajinske krize. Ideja koju je profesor Milošević izneo još 2014. godine o ciljanom čišćenju globalističkih centara teritorije Severnog Crnog mora od slovenskog stanovništva koje ovde živi sa ciljem da se ovaj prostor naknadno preformulira kako bi se ovde stvorila „Nova Hazarija”, dobija posebno zloslutan prizvuk u svetlu tragičnih događaja koji se trenutno dešavaju u Donbasu i Novorusiji.

Za one koji se interesuju za istoriju i kulturu jugoslovenskih naroda, od velike je važnosti članak profesora Miloševića o reformi srpskog jezika koju je izvršio poznati srpski prosvetitelj Vuk Karadžić. Za razliku od isključivo pozitivnih ocena Karadžićevih reformatorskih aktivnosti koje dominiraju stranicama savremenih ruskih udžbenika o istoriji Južnih Slovena, profesor Milošević tvrdi da je Karadžić u svojoj jezičkoj reformi svojevoljno ili nesvesno odigrao ulogu efikasnog etnolingvističkog oruđa Beča. Upravo Beč je nastojao da otkine i maksimalno udalji srpski jezik od ruskog književnog jezika. Za razliku od ranije korišćenog slavenosrpskog jezika, orijentisanog na crkvenoslovenski i ruski književni jezik, novi književni srpski jezik koji je Karadžić stvorio na osnovu govornih dijalekata, prema mišljenju profesora Miloševića, narušio je nekadašnje jezičko jedinstvo, objektivno doprinoseći kulturnom otuđenju Rusa i Srba, o čemu je srpski naučnik pisao u svojim drugim radovima.[13]

Politiku „zavadi pa vladaj” u etnolingvističkoj sferi Beč nije bezuspešno sprovodio u Bosni i Hercegovini, Bukovini, Istočnoj Galiciji, Dalmaciji, Slavoniji i drugim slovenskim oblastima Austrougarske, što je posebno dovelo do masovne hrvatizacije pravoslavnog srpskog stanovništva i ukrajinizacije galicijskih Rusina. U suštini, sličnu etno-kulturnu politiku slamanja, razdvajanja i naknadnog razbijanja slovenskih naroda veoma uspešno sprovodi savremeni globalistički Četvrti rajh, koji kreativno razvija mnoga dostignuća Dunavskog carstva i koristi najsavremenije komunikacione tehnologije.

Poseban tematski blok u knjizi Zorana Miloševića predstavljaju materijali koji analiziraju različite etnokonfesionalne aspekte istorije Balkana. Dakle, u članku „Čija je Bosna? Lazo Kostić i rimokatolički prozelitizam u Bosni i Hercegovini”, profesor Milošević detaljno prati etnokulturne i etnopolitičke tehnologije ekspanzije katoličanstva u Bosni, skrećući pažnju na činjenicu da je sistemsko pokatoličavanje lokalnog slovenskog stanovništva Balkana pod rukovodstvom austrougarske uprave i katoličke crkve istovremeno značilo hrvatizaciju lokalnih Slovena koji ranije nisu imali hrvatski identitet. U svetlu aktuelnosti veoma je značajan članak profesora Miloševića koji analizira fenomen istočnog papizma i pokušaje Fanariota da pokore Srpsku pravoslavnu crkvu. Ovaj materijal ima jasne analogije sa mehanizmima savremene etnokonfesionalne politike Fanariota u Ukrajini i drugim postsovjetskim državama, čija je sve destruktivnija priroda očigledna.

***

Nema sumnje da će upoznavanje sa knjigom profesora Zorana Miloševića doprineti ne samo boljem i adekvatnijem razumevanju mnogih kontroverznih pitanja slovenske istorije i kulture u Rusiji, već i mentalnom oporavku tog velikog dela ruskog društva koje i dalje podleže raznim liberalnim stereotipima, iluzijama i zabludama.

Nadam se da će ovu knjigu pratiti novi prevodi i nova izdanja dela profesora Zorana Miloševića na ruskom jeziku, koja će nastaviti da upoznaju širu rusku javnost sa gledištem srpskih patriotskih intelektualaca o ključnim problemima slovenskih naroda, što je posebno važno u sadašnjoj kritičnoj epohi.

Kiril Ševčenko, doktor istorijskih nauka profesor na Ruskom državnom sociološkom univerzitetu Filijala u Minsku

Prevela s ruskog Dajana Lazarević